Κυριακή 9 Ιουλίου 2017

λιγότερα λόγια, περισσότερες φωτογραφίες



-«Οι ποιο καλές φωτογραφίες, είναι αυτές που δεν έχω πάρει».

Άντε τώρα να θυμηθώ ποιος το είπε, σε ποιόν, και γιατί. Κι όμως, κάποτε τα θυμόμουν όλα όσα έχουν ειπωθεί για τη φωτογραφία.
Ήταν σημαντικός φωτογράφος, και σε αυτό δεν με γελά η μνήμη μου.
Ωστόσο, υπάρχει κάτι στη δήλωση αυτή τώρα πλέον με απασχολεί. Από την αρχή κάποιο κενό είχε αφήσει, αλλά το προσπέρασα τότε. Τώρα, μετά από χρόνια, νομίζω ότι αναιρεί το ποιες είναι οι καλύτερες φωτογραφίες.
Σκέφτομαι πως για να είναι φωτογραφίες, για να υπάρχουν φωτογραφίες, για να δούμε φωτογραφίες, για να τις κρίνουμε, πρέπει να έχουν τραβηχτεί πρώτα, να έχουν τυπωθεί, ή αναρτηθεί σε κάποια οθόνη. Πως θα κρίνουμε κάτι που δεν το έχουμε δει;
Και από εδώ και πέρα αρχίζει μια νοερή συζήτηση, ένας μονόλογος, μια έγγραφη σκέψη, που θα μπορούσε να καταλήξει υλικό για άρθρο, για βιβλίο ίσως, για προβληματισμό ακόμη ποιο βαθύ.
Υπάρχουν δυο εκδοχές για αυτή τη δήλωση.
Α) είναι ίσως η απάντηση στην ερώτηση ποιες είναι οι ποιο καλές σου φωτογραφίες; Και Β) μια απλή δήλωση που ειπώθηκε κάποια στιγμή σε κάποια συζήτηση.
Παραθέτω τώρα μερικά ερωτήματα για να γίνει και ο αισθητικός τζερτζελές… 

Κουβέντα δηλαδή να γίνεται γύρω από τη φωτογραφική τέχνη.
  1. Ποιος είναι αυτός που κρίνει αν είναι καλές οι φωτογραφίες; Τον γνωρίζουμε; Τον αποδεχόμαστε; Πως τον αποδεχόμαστε; Αναγκαστικά γιατί μας τον επέβαλαν; η με την αξία του;
  2. Ο δημιουργός; η ο θεατής θα κρίνει το ποιόν των φωτογραφιών; Τι επιπτώσεις θα έχει η κρίση;
  3. Πως θα κρίνει κάποιος φωτογραφίες αν ο ίδιος δεν ξέρει ούτε τα βασικά για τη  φωτογραφία; Αν δεν έχει δει ή πάρει μερικές δεκάδες ή χιλιάδες καλές φωτογραφίες;
  4. Το λέω γιατί κάποιος πολύ καλός, και γνωστός, και μεγάλος φωτογράφος, έχει πει πως οι πρώτες 10.000 φωτογραφίες είναι οι χειρότερες. Άρα; Έχουμε μέλλον. Η δήλωση αυτή κάτι μας λέει αν είναι να συνεχίσουμε να φωτογραφίζουμε για να μη παίρνουν τα μυαλά μας αέρα.
  5. Λαμβάνουμε λοιπόν ως καλές τις φωτογραφίες μόνο κατά τη κρίση του δημιουργού, αυτού που κάνει και τη δήλωση. Δεν θα έλεγα να απορρίψουμε τους άλλους φωτογράφους και τις άλλες φωτογραφίες , τουλάχιστον πριν δούμε.
  6. Οι θεατές, δέχομαι πως δεν μετράνε καθολικά και τελεσίδικα. Γιατί αν μετράνε, πρέπει να ξέρουμε τι γνωρίζουν από τεχνική και τι από αισθητική για τη φωτογραφία.
  7. Ποιοι  είναι οι θεατές λοιπόν; Τους αποδεχόμαστε; Ή ότι μας τύχει από το δείγμα;
  8. Ότι πει η πλειοψηφία; Η συνισταμένη που προκύπτει δεν είναι σίγουρο ότι λαμβάνει πάντα σωστές αποφάσεις. Εγώ βασικά διαφωνώ και με τις πλειοψηφίες και με τις δημοσκοπήσεις. Ειδικά εγώ δεν συμφωνώ με ένα δείγμα βγαλμένο μέσα από το χάος. Αν και λατρεύω το χάος και τα φράκταλς, σε θέματα ειδίκευσης και αισθητικής πρέπει να έχουμε ένα μέτρο αποδεκτό ανάλογα με τους αποδέκτες. Έτσι λοιπόν, αν οι θεατές είναι εντελώς άσχετοι με τη φωτογραφία, αν αδιαφορούν εντελώς για όποια φωτογραφία βλέπουν, τι νόημα έχει να ζητάμε την κρίση τους;Το πολύ να πει κάποιος καλή είναι αυτή η φωτογραφία, εννοώντας ότι του αρέσει κατά κάποιο τρόπο. Αρκεί όμως αυτό;
  9. Ποιος ξέρει με σιγουριά αν η επόμενη φωτογραφία που θα τραβήξει θα είναι καλή πριν από τη κρίσιμη στιγμή; Όταν ο άλλος τραβάει 20 λήψεις το δευτερόλεπτο και δεν είναι σίγουρος αν έχει το θέμα του, τι να υποθέσω για όσες δεν έχει τραβήξει ακόμη; Και που ξέρω ότι θα τις τραβήξει;
  10. Άλλο ερώτημα. Όλες όσες δεν έχει τραβήξει θα είναι καλές; Ποιο καλές από τις προηγούμενες; Σίγουρα; Πως είναι δυνατό; Εγώ αυτό ποτέ δεν το κατάφερα 100%. Στη δημιουργία πάντα ο δημιουργός βαδίζει στη κόψη του ξυραφιού, αυτό είναι το μόνο σίγουρο.
  11. Ή μήπως θέλει να πει αυτός ο φωτογράφος, πως έχει καλές φωτογραφίες, αλλά έχει καταλάβει, έχει καταλήξει, το έχει πάρει απόφαση, πως οι φωτογραφίες που δεν έχει πάρει ακόμη θα είναι οι ποιο καλές; Άλλο και τούτο. Ως θεωρία να το δεχτώ δίχως απόδειξη, αλλά και με μια λεκτική  διόρθωση.
  12. Συχνά, πάρα πολλές φορές δηλαδή, τραβάμε για να δούμε πως θα βγει στη φωτογραφία αυτό που βλέπουμε. Άρα στη περίπτωση αυτή, πως γνωρίζει κάποιος πριν πάρει μια φωτογραφία, ή πολλές  φωτογραφίες ότι θα είναι καλές; Το πώς θα βγει στη φωτογραφία κάτι είναι ένα σημαντικό κίνητρο για να φωτογραφίσει κάποιος οτιδήποτε.
  13.  Ωστόσο, έχω δει μερικές σειρές από διαφορετικές λήψεις (άκοπα φιλμ) από καλούς φωτογράφους, που δεν είχαν κανένα ψεγάδι. Ήταν αδύνατο να πετάξω μια, ή να ξεχωρίσω μια ως τη ποιο καλή. Είναι θαυμάσιο να βλέπει κάποιος ένα ανάλογο ντοκουμέντο γιατί αν έχει δει και προηγούμενες φωτογραφίες ενός δημιουργού, καταλαβαίνει ποιος είναι ο καλός φωτογράφος κι αν ισχύει αυτό που δηλώνει.
  14. Μα αν είναι έτσι, (-«Οι ποιο καλές φωτογραφίες, είναι αυτές που δεν έχω πάρει»), ποιος ο λόγος να τραβάμε και να κρατάμε τις παλιές φωτογραφίες; Αφού οι ποιο καλές θα είναι αυτές που δεν έχουμε πάρει; Αυτές που έπονται; Σε κάθε διαλογή θα πρέπει να πετάμε τις παλιές έστω κι ως σκέψη.
  15.  Θα έχουμε εξασφαλίσει μια άριστη συλλογή από επόμενες φωτογραφίες χωρίς καν να τραβήξουμε; Κάτι δεν μου κολλάει.
  16. Θα δεχτώ πως ένας καλός φωτογράφος θα κάνει καλή εργασία, θα δεχτώ πως ένας δημιουργικός φωτογράφος επίσης θα κάνει καλές δημιουργικές φωτογραφίες, και θα δεχτώ πως ένας καθαρά καλλιτέχνης φωτογράφος θα προσπαθήσει και αυτός, και θα έχουν όλοι περισσότερες ελπίδες και ευκαιρίες από ένα ερασιτέχνη να έχουν ακόμη ποιο καλές φωτογραφίες (αρκεί πάντα να ασκούν τη φωτογραφική με τα ίδια θετικά δεδομένα και κανόνες). Εύχομαι κάθε επιτυχία, αλλά άλλο ευχή και άλλο έγινε.
  17.  Όλοι πάντα ελπίζουμε οι επόμενες φωτογραφίες μας να είναι ποιο καλές, μα δεν είναι σίγουρο. Η δήλωση αυτή λιγάκι κόβει τα φτερά νομίζω γιατί βάζει ένα τέλος σε κάθε παρούσα φωτογραφία τη στιγμή που αυτή που δεν έχει βγει ακόμη θα είναι η ποιο καλή. Δηλαδή ότι έχουμε μέχρι τώρα κάνει είναι καλό μεν, αλλά μέτριο σε σχέση με αυτό που θα έρθει. Κι αν δεν έρθει; Για ποιο λόγο να τραβήξουμε τις επόμενες, και πως θα τις συγκρίνουμε με τις παλιές όταν εκ προοιμίου οι παλιές είναι υποδεέστερες;
  18. Ο προφορικός λόγος δεν είναι φωτογραφία που της αναλογούν χίλιες λέξεις, είναι μια μορφή επικοινωνίας που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Έτσι μετά από σκέψη, έχοντας κατά νου την αρχική δήλωση, και προσπαθώντας να τη βελτιώσω θα έλεγα πως:
 -«Έχω πάρει μερικές καλές φωτογραφίες, αλλά ελπίζω οι φωτογραφίες που θα πάρω ακόμη να είναι ποιο καλές».
Τώρα ίσως κάποιος να προσθέσει μερικές ακόμη βελτιωτικές λέξεις, και αν το κάνει θα ήθελα να με ενημερώσει, γιατί πάντα από το καλό, υπάρχει και καλύτερο. Ωστόσο ως δήλωση δεν πρέπει να μεγαλώσει πολύ γιατί εύκολα θα ξεχαστεί.
Από αυτή την άποψη η αρχική δήλωση, λακωνική καθώς είναι έχει την αξία της καθώς αφήνει πολλά περιθώρια στο καθένα να σκεφτεί.
Αυτή η δήλωση μοιάζει λιγάκι με μια καλή φωτογραφία. Δείχνει από την οπτική γωνία και με την αισθητική του φωτογράφου κάτι ίσως, αλλά ταυτόχρονα κρύβει αυτό που δείχνει. Και το κάνει αυτό πολύ περισσότερο όταν είναι προσωπική, καλλιτεχνική και καλή φωτογραφία. Όχι αντικειμενική δηλαδή, σαν τη φωτοτυπία ένα πράγμα, η τη φωτογραφία καταλόγου.
Αν εγώ έκανα κάποια πληρέστερη δήλωση σε ανάλογη περίπτωση, αν και δεν είμαι ετοιμόλογος, θα έλεγα πως:
-Προσπαθώ πάντα να  έχω από την αρχή τη ποιο καλή φωτογραφία δίχως διορθώσεις και παρεμβάσεις. Ελπίζω πάντα πως αν έχω τη δυνατότητα να επαναλάβω μια φωτογράφιση θα είναι το αποτέλεσμα ποιο καλό. Μόνο που ποτέ σχεδόν οι συνθήκες και το θέμα δεν θα είναι ίδια. Άρα μιλάμε για κάτι καινούριο που επίσης αν καταφέρω να πάω σε επανάληψη ίσως να το κάνω ακόμη ποιο καλό.
Αυτό ισχύει στην εργαστηριακή φωτογραφία σε πολύ μεγάλο ποσοστό, ως αρχική δήλωση είναι αποδεχτή ως έχει καθώς σε κάθε επανάληψη κάτι θα βρούμε να διορθώσουμε μέχρι να φτάσουμε στο τελικό και απέριττο (διορθωτικές λήψεις και νεκρή φύση, ή σταθερή σύνθεση αντικειμένων με ελεγχόμενο φωτισμό).
Αυτή η δήλωση Οι ποιο καλές φωτογραφίες, είναι αυτές που δεν έχω πάρει», δείχνει ίσως πόσο άστοχο και περιοριστικό είναι να προσπαθούμε με λίγες λέξεις να περιγράψουμε ένα φωτογραφικό έργο τέχνης, μια ιδέα, μια καλλιτεχνική διαδικασία, να μιλήσουμε για κάτι άπιαστο, να βάλουμε κανόνες, οδηγούς, περιγράμματα, να μπούμε στην ουσία αυτής της δημιουργίας της φωτογραφίας, ειδικά της ασπρόμαυρης, κι ακόμη ποιο ειδικά αυτής που έχει γίνει, ή θα γίνει σε ΑΜ φιλμ.
Θα έλεγα λοιπόν πως ασκούμαστε τραβώντας φωτογραφίες, τραβάμε με τεχνική και αισθητική γνώση συνεχώς βελτιούμενη λόγο της ασχολίας μας αυτής και, ελπίζουμε πάντα πως αφού έχουμε κάνει τα πάντα όσα έπρεπε θα έχουμε και λίγη τύχη.






Tόση δα λίγη τύχη ζητώ, ώστε την επόμενη φορά να αναζητήσω κάτι ακόμη ποιο καλό. Γιατί λίγη τύχη χρειάζεται πάντα πέρα από τη φυσική κατάσταση, τη διάθεση για δημιουργία, τα μέσα τις γνώσεις, την ευκαιρία για φωτογράφιση, τις φωτιστικές συνθήκες. Ο χώρο-χρόνος σπάνια μένει ίδιος-ακίνητος μπροστά στο φακό. Όμως τίποτα δεν είναι σίγουρο σε αυτό τον κόσμο και θα είμαστε πάντα μόνοι εμείς και οι αναζητήσεις μας. 
Έτσι λοιπόν ας θυμόμαστε έστω και έτσι την αρχική δήλωση. -«Οι ποιο καλές φωτογραφίες, είναι αυτές που δεν έχω πάρει»,  γιατί μας κάνει να σκεφτούμε.


Γιάννης Γλυνός