Για να περνάει η ώρα...

 

Το φωτογραφικό μου σύστημα: JG16F

 Μέχρι τέλος του Δεκέμβρη 2022, ο τρόπος που φωτογράφιζα ήταν μια λήψη τη φορά: ψάξιμο, μελέτη κάδρου, σύνθεση, φωτισμός, ρυθμίσεις, έλεγχος, και κλικ. Στο τέλος μια φωτογραφία όλη κι όλη, ήταν η χαρά πως κάτι κατάφερα. Καμιά φορά έπεφτε και κλάμα γιατί κάτι στράβωσε.

Αρχές Γενάρη του 23, βρήκα σε ένα σκονισμένο ράφι, μια «παλιά» ψηφιακή φωτογραφική μηχανή του 2002. Με περίμενε έρημη και μόνη, θαρρώ.

 Είχα αγοράσει τότε τη Nikon Coolpix 4500 για τη μεταλλική κατασκευή της και τις δυνατότητες που διέθετε. Ήταν δύστροπη στις ρυθμίσεις, όσο για την ανάλυση ήταν 4 Mpixels, ήταν ικανοποιητική για την εποχή και το τύπο της. Τη μηχανή προσάρμοσα στο προσωπικό "φωτογραφικό μου σύστημα" που θα περιγράψω στη συνέχεια.

Μια ακόμη εισαγωγή στο μυστήριο της φωτογραφικής τέχνης.

Μέσα σε τις ειδικές ρυθμίσεις, προγράμματα, επιλογές, δυνατότητες, της Coopix 4500, κρύβεται και μια πολύ «περίεργη» επιλογή-ρύθμιση για 16 συνεχόμενες λήψεις τη μία μετά την άλλη. Συνεχόμενες, αλλά αποσπασματικές φωτογραφίες της ορατής πραγματικότητας. Θαρρώ πως είναι μια δημιουργική βόμβα στα θεμέλια της φωτογραφικής συντήρησης! Αυτές οι 16 φωτογραφίες, που μπορεί να είναι οτιδήποτε ορατό στο «σύστημα», μοιράζονται την πλήρη ανάλυση 2272Χ1704 pixels. Και δεν θέλω γέλωτες, ή μειδιάματα καθώς ήταν πολύ καλή ανάλυση για την εποχή της!  Οι δεκαέξι μικρές φωτογραφίες, με το τέλος της έκθεσης εμφανίζονται σε μια φωτογραφία (ένα αρχείο), κάτι σαν… μικρά δείγματα εργασίας.

Από την έναρξη της συνεχόμενης έκθεσης με αυτό το πρόγραμμα, από το πρώτο κλικ δηλαδή, μέχρι και το δέκατο έκτο, και για την ολοκλήρωση εγγραφής του αρχείου στη μνήμη, η μηχανή χρειάζεται 10 σημαντικά δευτερόλεπτα! Αρκεί να κρατηθεί πατημένο το κουμπί που ελέγχει το κλείστρο και όλα τα θαυμαστά από αυτό το συνθετικό συγχρωτισμό μπορεί να συμβούν.

Η αξίας έκθεσης και η εστίαση κουμπώνουν στο πρώτο καρέ. Αυτό είναι καλό και κακό. Αν το κλείδωμα χρησιμοποιηθεί με γνώση του αποτελέσματος, θα είναι υπέρ του φωτογράφου και θα έχει το λιγότερο, ενδιαφέρουσες εκπλήξεις. Παρατηρώντας τα δείγματα, βλέπουμε μια ανατροπή στα όσα γνωρίζουμε για τη παραδοσιακή φωτογραφική διαδικασία. Πατάμε το κουμπί, κουνάμε τη μηχανή και τέρμα η φωτογραφική συντήρηση και αρτηριοσκλήρωση στην αναζήτηση του «μεγάλου θέματος». Ο χρόνος των 10 δευτερολέπτων, ανάλογα με τη κάλυψη άλλοτε είναι λίγος, άλλοτε επαρκεί, άλλοτε περισσεύει. Είναι θέμα πείρας και αίσθησης του πως διαλύουμε και συναρμολογούμε ξανά την ορατή πραγματικότητα. Εδώ προκύπτουν 16 μικρά αποσπάσματα του χώρου και της ορατής πραγματικότητας μέσα σε σύντομο χρόνο, που θα καταγραφούν σε ένα «δεμένο» φωτογραφικό αρχείο. Τα αποσπάσματα αποκτούν οντότητα, γίνονται ένα νέο αυτόνομο φωτογραφικό θέμα, που δεν υπάρχει στη ορατή πραγματικότητα κατ’ εικόνα και ομοίωση της φωτογραφίας που μόλις καταγράψαμε με το φακό της μηχανής. Η φωτογραφική αποτύπωση της πραγματικότητας μπορεί να είναι αποσπασματική και εκπληκτικά πολύπλευρη.

Εγώ, ο φωτογράφος, μπορώ να κινήσω ελεύθερα τη μηχανή, ή το φακό, όπως θέλω, όσο γρήγορα θέλω στη διάρκεια της έκθεσης των 10 δευτερολέπτων.

Για να συνδυάσει κανείς 16 φωτογραφίες με τη βοήθεια ειδικού λογισμικού επεξεργασίας εικόνας, απαιτείται υπολογιστής, και πολλές, απρόβλεπτες ώρες  εργασίας. Αυτό συνεπάγεται αντίο φρεσκάδα, όχι αυθόρμητο έργο, όχι πρωτοτυπία, αδυναμία επανάληψης δημιουργίας άμεσα με τη φωτογράφηση, και αντίο τύχη. Το 2002 δεν μπόρεσα να καταλάβω γιατί ο κατασκευαστής έβαλε αυτή τη δυνατότητα σε μια ερασιτεχνική κόμπακτ ψηφιακή μηχανή που κόστιζε περίπου 500.000 δραχμές (όχι και λίγο). Ίσως κάποιος Ιάπωνας τεχνικός της Nikon είχε διαβάσει Wittgenstein!  Για την ύπαρξη του φιλόσοφου έμαθα αρχές του 2022 από ένα βιβλίο που έλαβα δώρο στη γιορτή μου.

Σχετικά με το σύστημα που περιγράφω εδώ, ανακάλυψα πως το βιβλίο «Tractatus Logico Philosophicus», ενέπνευσε το «Homo Photographicus» και το «Systema Photographica», όμως οι συγγραφείς δεν ήταν αποκλειστικά φωτογράφοι. Ο Wittgenstein, είχε ασχοληθεί λίγο ως ερασιτέχνης φωτογράφος. Όπως και να έχει, οι φωτογράφοι ζούμε στο δικό μας σύμπαν…σκεφτόμαστε και βλέπουμε διαφορετικά.  Κατά καιρούς (μέχρι το 2008) είχα πάρει πάνω από 1000 φωτογραφίες με αυτό το «μηχανάκι» με αυτή τη ρύθμιση.  Μου άρεσε τότε η ιδέα αυτής της αναρχίας, ασυδοσίας και «πλήρους» ελευθερίας και απεξάρτησης από το θέμα, τη γωνία, τη καθώς πρέπει σύνθεση και αντικειμενική-θεματική φωτογραφία. Απαλλάχτηκα όμως σήμερα από τους παλιούς-γνωστούς φωτογραφικούς κανόνες και περιορισμούς, για να βάλω καινούριους.

Εδώ και χρόνια (από το 2012) διαβάζω διάφορα κείμενα σχετικά με τη φωτογραφία και αναρωτιέμαι αν πραγματικά αυτοί που τα γράφουν έχουν καταλάβει τι ακριβώς μπορεί να προσφέρει η φωτογραφία στο ταλαίπωρο κοινό που επιζεί μέσα στη μιζέρια, τη κακογουστιά, τη καθοδήγηση, τη θλίψη, την αδυναμία της δημιουργίας έστω της φωτογραφικής.

Για κάποιο λόγο τότε, μου είχαν αρέσει πάρα πολύ οι συνθέσεις αυτές, τα διακοσμητικά ίσως, μοτίβα του απρόοπτου, αλλά δεν έδωσα τότε συνέχεια καθώς θεωρούσα πως δεν θα ενδιέφεραν κανένα λογικό θεατή, με τρόμαζε και η διαδοχή του τυχαίου.

Ούτε και σκέφτηκα τότε να ακολουθήσω μια σειρά σοβαρών φωτογραφικών εξορμήσεων με αυτό το ειδικό τρόπο φωτογράφησης των όποιων θεμάτων θα επέλεγα, ή θα μου «καθόντουσαν». Τότε, (1948-1980) στη χώρα μας κυριαρχούσε η θεματική φωτογραφία, ο καθαρός γαλάζιος ουρανός, το Ελληνικό φως, το μεγάλο θέμα, κοινωνικό, βουκολικό θέμα, πολιτικό, αρχαιολογικό, άντε και κανένα λεύκωμα τράπεζας. Η μηχανή των φωτογράφων ήταν τότε η «καθώς πρέπει» διοπτική 6Χ6 Rolei Flex. Αποφάσισα λοιπόν αρχές Γενάρη του 2023, να πάρω πολλές φωτογραφίες μέσα στα πλαίσια των δυνατοτήτων των 16 συνεχόμενων καρέ, επιλέγοντας «θέματα» απλά επειδή βρέθηκαν μπροστά μου. Κουνημένες και «ανόητες» φωτογραφίες στη τύχη! Ανήκουστα πράγματα! Το μικρό και ασήμαντο, γίνεται φωτογραφικό θέμα, απλά και μόνο γιατί η φωτογραφία το αναδεικνύει δίχως λόγια περιττά. Σκέφτηκα πως πρέπει να αρχίσω ένα «project», να φτιάξω ένα «φωτογραφικό σύστημα» έχοντας στη διάθεσή μου τα εξής: Την ειδική φωτογραφική μηχανή, με το ειδικό πρόγραμμα, ένα κεντρικό σύστημα με ανθρώπινο εγκέφαλο (το δικό μου), που περιέχει τη δική μου έτοιμη βάση δεδομένων, τεχνικών, αισθητικών, προβληματισμών και τεράστιο αριθμό φωτογραφιών που έχω τραβήξει, έχω δει και τις θυμάμαι. Σκέφτηκα ότι όλα αυτά μπορεί να τα χειριστεί η αφεντιά μου με μυαλό και χέρι ελεύθερα από κανόνες και προκαταλήψεις σχετικά με το τι είναι θέμα, φωτογραφία, τέχνη. Μου άρεσαν τα πρώτα αποτελέσματα, βρήκα σαν το μικρό παιδί ένα καινούριο «παιχνίδι».

Μεγάλωσα με την ιδέα της straight photography, αυτό κυριαρχούσε τότε. Θεώρησα αρχικά το αποτέλεσμα του «συστήματός μου» ότι δεν συμβαδίζει με το τίτλο της καθαρής φωτογραφίας, όπως δηλαδή βγαίνει από τη μηχανή. Ναι, αλλά τις φωτογραφίες 16 καρέ σε μία, τις δημιούργησα με γνώση, εξοπλισμό, και εμπειρία χρησιμοποιώντας μόνο τις δυνατότητες του μέσου, άρα; Φυσικά πουθενά δεν μεσολάβησε υπολογιστής και επεξεργασία παρά μόνο για την αποθήκευση στο σκληρό δίσκο. Βρήκα αναφορές, βιβλία, φιλόσοφους (Wittgenstein), και ξένους, και Έλληνες που έχουν ασχοληθεί με το είδος εισάγοντας «καινά δαιμόνια» .

Συχνά θέλουμε μια επιβεβαίωση, για να πιστέψουμε πως αυτό που τολμάμε, το έχουν κάνει κι άλλοι, πως δεν είμαστε μόνοι, δεν είμαστε τρελοί, εκτός τόπου και χρόνου.

Όλα αυτά ήταν άγνωστα σε εμένα πριν. Βρήκα αρκετή πληροφορία στο WWW και σε κάποια βιβλία που αγόρασα κατά τη καραντίνα αλλά δεν είχα προλάβει να τα διαβάσω. Αρχικά μου είχε φανεί «βαριά» γνώση η φιλοσοφία του Wittgenstein. Τη θεώρησα απόμακρη για τη φωτογραφία που πρέπει να είναι εύκολη, προσιτή στο κοινό. Δηλώνω αυτοδίδακτος φωτογράφος και πάλι. Το 2002 αλλά και αρχές Φλεβάρη δεν ήξερα, δεν φανταζόμουν σε τι μπορεί να χρησιμεύσει η παλιά Coolpix με τα 16 συνεχόμενα καρέ. Με δεκαέξι παράθυρα στο χώρο και το χρόνο στρυμωγμένα-κολλημένα σε μια φωτογραφία, σε ένα καινούριο παράθυρο, τι θα μπορούσα να δημιουργήσω; Δεν νομίζω να υπάρξει άλλο σύστημα με το δικό μου καθώς ως γνωστό, είμαι ένα μικρό κέντρο του σύμπαντος, αλλά προς εξαφάνιση. Και ναι, είμαι μετριόφρων!

Το δικό μου «σύστημα» είναι υβριδικό:

Η φωτογραφική μου μηχανή είναι μια Coolpix 4500 σε άριστη κατάσταση που δεν παράγεται πλέον εδώ και χρόνια, λειτουργεί με μπαταρία λιθίου 2CR5 6V, κάρτα μνήμης CF. Εγώ λειτουργώ με: αέρα, νερό, λίγη τροφή, δυο καφέδες /ημέρα, χαπάκια για τη πίεση, οράματα, μουσική, και πολλές φωτογραφίες. Χρειάζομαι επαναφόρτιση 8-9 ώρες ύπνο για κάθε 10-12 ώρες λειτουργίας. Αν μείνει ελεύθερος χρόνος διαβάζω φωτογραφίες.

Ai Τεχνητή νοημοσύνη και φωτογραφία

 

Ολα δείχνουν πως η φωτογραφία άλλαξε σημαντικά!

Σε βάθος χρόνου θα ξεχάσουμε πως ήταν τα ηρωικά τα χρόνια του ασπρόμαυρου, του σκοτεινού θαλάμου, των χημικών και των μεταλλικών – χειροκίνητων φωτογραφικών μηχανών, που λίγα χρόνια πριν από αυτές, ήταν ξύλινες!

Πριν καλά συμπληρώσει διακόσια χρόνια από την ανακοίνωση της τεχνικής στο κοινό, έχουμε πλέον αμέτρητες φωτογραφίες κάθε λογής, ποιότητας, και θέματος. Ο κορεσμός από τις πραγματικές - καθαρές φωτογραφίες , τις απείραχτες δηλαδή όπως βγουν από το φακό της μηχανής (straight photography) είναι προφανής, αλλά επιμένουμε…

Αλλά και όλα τα άλλα επαγγέλματα άλλαξαν, είναι πλέον κορεσμένα και δεν τα σώζουν οι ειδικεύσεις, γίναμε πολλοί! Οι φωτογραφίες φτιασιδωμένες πλέον, μέχρι σημείου που να είναι ζωγραφιές, πίνακες, εικόνες κι όχι πραγματικές φωτογραφίες, χάνουν ολοένα περισσότερο την αυθεντικότητα και την αξία τους ως, απλά φωτογραφίες.

Νομίζω πως ισχύει εδώ και χρόνια σε όλο το φάσμα της παραγωγής, της δημιουργίας και των εργασιών το: «εύκολα, φτηνά και γρήγορα», και το : «μέγιστο δυνατό κέρδος με το ελάχιστο δυνατό κόστος». Αυτές είναι συνθήκες που επιβάλλει ο τρελός ανταγωνισμός. Έτσι δικαιολογούνται οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης και τα όσα θα δούμε στα επόμενα χρόνια, αν ζήσουμε...

Η ιστορία  δείχνει πως κάθε 100-150 χρόνια η ειδίκευση και οι τεχνολογικές  βελτιώσεις  δεν μπορούν να φρενάρουν τις οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές. Για την ιστορία, ήδη πριν μπει η ανθρωπότητα στο 1900, οι περισσότερες εφαρμογές της φωτογραφίας που γνωρίζουμε σήμερα (πλην των ψηφιακών) ήταν σε χρήση. Η ενσωμάτωση των επεξεργαστών στις ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές  επιτάχυνε και αύξησε τα τεχνολογικά άλματα σε σημείο που να μη προλαβαίνουμε να ενημερωθούμε και να συγχρονιστούμε. Κάποιοι μένουν πίσω, άλλοι κάνουν άλματα αφήνοντας πίσω τους κενά. Οι υπόλοιποι αγωνίζονται να σταθούν όρθιοι.

Σχετικά με τη τεχνητή νοημοσύνη.

Σκέφτομαι σοβαρά, και ειλικρινά, αν πρέπει να γράψω σχετικά με το θέμα, καθώς οι περισσότεροι από ανταγωνισμό και ενδιαφέρον θα στραφείτε ακριβώς σε αυτό που απεύχομαι και μου προκαλεί οργή και αηδία. Ομιλώ ξεκάθαρα για τις παράλογες από άποψη φωτισμού και φτιασιδωμένες – όμορφες αλλά νεκρές πλέον φωτογραφίες στον ιστό !

Ήδη εδώ και μερικά χρόνια οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές (κι όχι μόνον αυτές) έχουν ενσωματώσει «έξυπνα» προγράμματα ελέγχου της έκθεσης.

ΠΧ, αρχής γενομένης από τον υπολογισμό έκθεσης μέσου όρου και άλλων τρόπων φωτομέτρησης πέρα από το φωτόμετρο χειρός. Πριν τραβήξει ο φωτογράφος μια φωτογραφία, ο επεξεργαστής συγκρίνει την λανθάνουσα εικόνα του συλλέκτη –αισθητήρα με μια βάση δεδομένων-δημοφιλών λήψεων που διαθέτει στη μνήμη η φωτογραφική μηχανή και επιστρέφει μια έκθεση (κλείστρο- ίριδα) πλησιέστερη προς το μέσο όρο αξίας, και επομένως λογικά  τη πλέον στατιστικά σωστή.

Αν θέλει ο φωτογράφος τη χρησιμοποιεί. Και συνήθως θέλει αν φωτογραφίζει σε φορμά JPG, αν βιάζεται,  και αν χρησιμοποιεί το πρόγραμμα φωτογράφησης Full Auto. Αλλά έχει αυτός την τελική ευθύνη αν γνωρίζει καλά τη διαδικασία και σέβεται το μέσον.

Θυσία όλα στη ταχύτητα, την ευκολία, τη μείωση κόστους; Ίσως.

Όχι μόνον αυτό, αλλά ο φωτογράφος κάνει χρήση της απλούστερης μορφής Ai μηχανικά, δίχως αναστολές και ενδοιασμούς αν εξακριβώσει ότι το αποτέλεσμα είναι στατιστικά σωστό. Δηλαδή , αν στις 100 λήψεις οι 90-98 είναι σωστές ως προς την αξία έκθεσης, τότε δεν υπάρχει σοβαρός λόγος να μην χρησιμοποιήσει τους αυτοματισμούς και τη νοημοσύνη της μηχανής του. Αυτή είναι η εύκολη λύση! Είναι όμως και σωστή δημιουργικά;

Τα προγράμματα επεξεργασίας εικόνας έχουν και αυτά εργαλεία-ρουτίνες που προσφέρουν αυτόματα και γρήγορα σημαντικές αλλαγές στην όψη της φωτογραφικής εικόνας, κάποιες αποδεκτές, κάποιες όχι, αλλά βελτιώνονται από έκδοση σε έκδοση. Μη ξεχνάμε πως μαθαίνουν και οι προγραμματιστές που έφτιαξαν την Ai ( τεχνητή νοημοσύνη).

Προφανώς και δεν είναι, καθώς το μυστικό της φωτογραφικής δημιουργίας είναι στο κάδρο, και την αντιστάθμιση έκθεσης, και στην αισθητική ευαισθησία του φωτογράφου.

Ai , και επικαιρότητα.

Επηρεασμένος από τις ειδήσεις, βρήκα πάνω από μια ντουζίνα εφαρμογές, λογισμικό, προγράμματα για υπολογιστές δηλαδή, άλλα δωρεάν , άλλα με πληρωμή και κλειδωμένα. Όλα βοηθάνε το φωτογράφο να «αλλάξει τα φώτα» στις μέτριες, ή ατελείς φωτογραφίες του. Φόντα, ουρανοί, χρώματα, περιττά αντικείμενα, πρόσωπα, φωτισμοί, κορεσμός, κι ότι άλλο θα χρειαζότανε αρκετές ώρες εργασίας μπροστά σε μια οθόνη, όλα μπορούν να αλλάξουν ανάμεσα σε επτά αναπνοές (ο δρόμος του σαμουράι). Εύκολα, φτηνά, και γρήγορα!

Μονάχα το φως δεν αλλάζει, δηλαδή από ποια διεύθυνση προσβάλλει-φωτίζει το θέμα! Χρώμα, φόντο κλπ αλλάζουν, μπορούν να αλλάξουν, ακόμη κι ο πλέον άσχετος –μέτριος φωτογράφος μπορεί να γίνει «ο νέος θεός της δημιουργίας»!

Όμως είναι άλλο οι έτοιμες -τυποποιημένες ρουτίνες (στηριγμένες σε αμέτρητο αριθμό εντυπωσιακών λήψεων), κι άλλο μια εφαρμογή που μαθαίνει συνεχώς από τα λάθη της, από τα παραδείγματα και τα δεδομένα που θα εισάγει ο άνθρωπος, δηλαδή τις δικές του δημιουργίες, ή από τα ευαίσθητα προσωπικά του δεδομένα, δηλαδή φωτογραφίες από καθαρά προσωπικές στιγμές, οράματα, εργασίες, φιλικά και αγαπημένα πρόσωπα , μια εφαρμογή δηλαδή που μοντάρει «πράγματα» που λογικά δεν υπάρχουν, δεν μπορεί να υπάρχουν στην ορατή πραγματικότητα!

Οι προοπτικές εξ αρχής ήταν τρομακτικές για τους σκεπτικιστές, αλλά και θαυμαστές καθώς οι λογική μιας μηχανής δεν επηρεάζεται από συναισθηματισμούς, σκοπιμότητες, οράματα και φαντασία που είναι ειδικά «τεχνικά χαρακτηριστικά» της ανθρώπινης νόησης.

Ήδη έχουμε δει ταινίες επιστημονικής φαντασίας με εμπλοκή του ανθρώπινου γένους και μηχανών που μαθαίνουν από τα λάθη τους αρχικά, σαν και εμάς ένα πράγμα. Και ερωτώ, εμείς μαθαίνουμε από τα λάθη μας; Από πότε;

Σήμερα σχεδόν αποδεχόμαστε ως ευκολίες και πραγματικότητα τις δυνατότητες και τις μελλοντικές εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης, ειδικά στη φωτογραφία,  δίχως να έχουμε προετοιμαστεί για ότι μας περιμένει.

Μας έχουν προϊδεάσει διανοούμενοι, φιλόσοφοι, συγγραφείς και σκηνοθέτες και μη ισχυριστεί κανείς πως δεν μας το είπανε! Τώρα ξυπνάνε και οι φωτογράφοι, και οι ζωγράφοι, που εγώ πιστεύω ότι αυτοί κυρίως θίγονται από τις μηχανικές ζωγραφικές και εικονογραφικές δυνατότητες που προέκυψαν περισσότερο επιθετικές από ποτέ.

Αναφέρω μερικές ταινίες για να έχω την έξωθεν μαρτυρία: Α.Ι.: Τεχνητή νοημοσύνη (2001)  Simone (2002), Blade Runner (1982), Μητρόπολις (1927),  Παιχνίδια πολέμου (1983) Elysium (I) (2013), The Matrix (1999), Ex Machina (2015), 2001: A Space Odyssey (1964), Saturn 3, (1980), arrival (2016), Solaris (η πρώτη ταινία του Ταρκόφσκι), Red planet κλπ.

Που είσαστε καημένοι: Σβεν Νκβιστ; Καρλ Ντράγερ; Αϊζενστάιν, Κούνδουρε, Φορντ; (υπάρχουν κι άλλοι πολλοί).

Πρόκειται, κατά την άποψή μου, για υπέροχες ταινίες, σκηνοθέτες, και κινηματογραφιστές,.

Το θέμα των δυνατοτήτων και των εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης τρομάζει εμάς τους φωτογράφους,  ιδιαίτερα τους λάτρεις της πραγματικής και άδολης φωτογραφίας, καθώς είναι το επάγγελμα και η τέχνη μας, η ίδια η ζωή μας, αν όχι ολοκληρωτικά, τουλάχιστον σε πολύ μεγάλο ποσοστό.

Δεν μπορώ να αγνοήσω τα μηνύματα από τις οργανώσεις ανά τον κόσμο για τις ολοένα μεγαλύτερες οικονομικές δυσκολίες του κλάδου μας. Όμως εδώ έχουμε κάτι πάνω από τις οικονομικές απολαβές.

Έχουμε κάτι απύθμενο, καινούριο, που σαν μια μαύρη τρύπα στο διάστημα άρχισε να απορροφά τις φωτογραφίες μας αρχικά για να «μαθαίνει» το απλούστερο ρετούς και την αποκατάσταση παλιών φωτογραφιών.

Ωστόσο το «σύστημα» μπορεί να απορροφά και οποιαδήποτε φωτογραφία βρίσκει μπροστά του στον ιστό. Και κάθε τι καινούριο τρομάζει γιατί δεν γνωρίζει κανείς πως θα καταλήξει. Είναι πάντα επίκαιρος ο προβληματισμός αν η φωτιά είναι καλή, ή κακή!

Αν εγώ θυμάμαι - αναγνωρίζω πάνω από 50.000 φωτογραφίες, φαντασθείτε τι μπορεί να «κάνει» μια μηχανική εφαρμογή που «μελετάει, συγκρίνει, αποθηκεύει και ανασυνθέτει» εικόνες και φωτογραφίες. Οι εικόνες αυτές θα αποκτήσουν τη δική τους «ζωή» αξία και παρουσία, θα αυτονομηθούν. Ήδη εισέρχονται στη παραγωγή και προβάλλονται ως ισότιμα έργα τέχνης σε εκθέσεις και παρουσιάσεις, κι ας απουσιάζει η υπογραφή «δια χειρός» του δημιουργού για την ώρα. Έρχεται όμως από πίσω ακόμη μια επιχείρηση ΑΕ με λογισμικό, έρευνα, εργαζόμενους, εξοπλισμό και βάση δεδομένων! Και όπως όλη η παραγωγή σήμερα θα υπακούσει στο σύνθημα: «εύκολα, φτηνά και γρήγορα», και στο : «μέγιστο δυνατό κέρδος με το ελάχιστο δυνατό κόστος». Γιατί όχι;

Τα αποτελέσματα είναι θεαματικά για όποιο δεν έχει υπάρξει καλός φωτογράφος ή ζωγράφος. Ίσως έχουν ατέλειες, αλλά είναι αρχή. Να θυμίσω ίσως πως υπήρχαν τεχνίτες –ρετουσέρ στην εποχή του φιλμ (μέχρι και το 1995 που βαθμιαία πήραν σύνταξη). Δεν ήταν αναγκαστικά  φωτογράφοι, όμως παίρνανε καταστραμμένες, με δυσκολία ορατές από το γκριζάρισμα της πυκνότητας , παλιές φωτογραφίες, και έκαναν ανακατασκευή της εικόνας πλέον.

Έτσι κι αλλιώς δεν υπήρχε εν ζωή κάποιος να επιβεβαιώσει την πιστή ομοιότητα της φωτογραφίας με το θανόντα , ή το γεγονός. Έτσι κι αλλιώς το παρελθόν γκριζάρει, θαμπώνει και τελικά σβήνει. Ωστόσο μετά από εργασία μιας εβδομάδας, ίσως και περισσότερο, ο ρετουσέρ έδινε στο πελάτη κάποιες εικόνες σε φωτογραφικό χαρτί, «όμορφες», αποδεκτές, ωραιοποιημένες σίγουρα και εξιδανικευμένες, εικόνες αλλά όχι φωτογραφίες. Αυτό που ονομάζουμε «ζωή μετά θάνατο»!

Υπήρχαν και τεχνίτες που έκαναν αξιόλογα μοντάζ με τυπωμένες φωτογραφίες, δημιουργώντας νέα φωτογραφικά έργα τέχνης με σαφείς παραπομπές στη ζωγραφική εικόνα πλέον ( Laszlo Moholy-Nagi, Umbo, Oskar  Schlemmer, Paul Citroen για παράδειγμα). Αλλά ουδεμία σχέση υπάρχει με τα σημερινά ψεύτικα φόντα και χρώματα που βλέπουμε στα δωρεάν φωτογραφικά desktop της Mikrosfot.

Σήμερα για την ώρα είναι δωρεάν η παροχή κάποιων εφαρμογών για να πείσουν τους φωτογράφους και άλλους πελάτες πως υπάρχει ζωή μετά θάνατο της φωτογραφίας αρχίζοντας από το πορτρέτο. Ταΐζουν τα ψάρια για να τσιμπήσουν;

Αύριο, αυτό το αύριο που μας τρομάζει, τι θα γίνει; Όλες οι φωτογραφίες θα μπορούν να γίνουν οτιδήποτε; Που θα πάει η αξία της φωτογραφίας ως ντοκουμέντο και ως έργου τέχνης;  Σε ποιο θα ανήκει το αρχείο και οι φωτογραφίες του θανόντος φωτογράφου; Και όσες φωτογραφίες κυκλοφορούν και θα κυκλοφορήσουν στον ιστό;

Ουδείς μπορεί να προβλέψει με τι ακριβώς θα ομοιάζει η ανασυντεθειμένη πραγματικότητα! Οι περισσότεροι που είδαν και φωτογράφησαν την ορατή πραγματικότητα, αργά, ή γρήγορα θα αποδημήσουν.

Είμαι μήπως καταστροφολόγος?

Με τη γνωστή Κασσάνδρα πάντως δεν ομοιάζω, και η αμφιβολία για όλα όσα μου σερβίρουν μου θυμίζει μια από τις αρχές της φιλοσοφίας!

Έχοντας ασχοληθεί λίγο και με προγραμματισμό σε γλώσσα basic, θυμάμαι πως το πρώτο που έμαθα είναι ότι στο προγραμματισμό κάτι που δεν μπορεί σήμερα, δεν υπάρχει καμιά δυνατότητα να αποκλεισθεί πως δεν θα γίνεται αύριο.

Ποιός δηλαδή περίμενε  από την εποχή του PC-AT, ότι το 1999 ένα έξυπνο κινητό τηλέφωνο θα είχε τόσες φωτογραφικές δυνατότητες, εφέ, προγράμματα βελτίωσης και επεξεργασίας, πέρα από τις τεράστιες αναλύσεις;

Μήπως η εικονική πραγματικότητα VR (virtual reality) δεν είναι τίποτα άλλο από το θρίαμβο της εικόνας επί της πραγματικότητας που δεν την αντέχουμε;

Η νέα πραγματικότητα της φωτογραφικής εικόνας, έτσι κι αλλιώς αντικαθιστά με το χρόνο την ορατή πραγματικότητα και τη τόσο εύθραυστη φωτιστικά φόρμα της.

Η τεχνητή νοημοσύνη  ήδη «μπορεί» να ζωγραφίσει, να φτιάξει πρόσωπα, πίνακες, προϊόντα (mockup), τοπία, ανάλογα πάντα με τα δεδομένα που θα τη «τροφοδοτήσει» ο προγραμματιστής. Τα ευαίσθητα όμως προσωπικά μας δεδομένα, οι φωτογραφίες μας, οι συγγενείς μας, οι αναμνήσεις μας τι θα απογίνουν;

Ειλικρινά καλύτερα να με πουν σήμερα απαισιόδοξο, παρά να δω τη φωτογραφική τέχνη να χάνει την αυθεντικότητα, ένα από τα λίγα προικιά που της απόμειναν.

 

Και οι δυο φωτογραφίες που έχω αναρτήσει είναι αυθεντικές, απείραχτες.

Γιάννης Γλυνός

23 Γενάρη 2023