200 χρόνια μετά το 1821

 

Τέλος χρόνου 2021

 

Έχουμε μάθει όταν κοντοζυγώνει το τέλος του έτους και οι εορτές να ανταλλάσσουμε ευχές.

Ωστόσο τις ευχές δείχνει να τις παίρνει ο άνεμος που φυσάει προς κάθε κατεύθυνση, χώρα, ήπειρο κλπ!

Η πραγματικότητα της φωτογραφίας σήμερα.

Έχω την άποψη πως η φωτογραφία έκανε το κύκλο της. Και αν δείχνει να έχει ακόμη λίγο δρόμο, χορεύει πλέον σε ρυθμό baroque.

Βαρετός είναι ο δρόμος της, κορεσμένος, δείχνει μοντέρνος εξ αιτίας των εφέ, και των υπερβολών της επεξεργασίας, αλλά δεν έχει πλέον πειθώ ως φωτογραφία. Η φωτογραφία που βλέπουμε κάθε ημέρα να γεμίζει σελίδες, οθόνες, αφίσες, έντυπα κλπ έχει πλησιάσει ή έχει ξεπεράσει την εικόνα ασχέτως του τρόπου ολοκλήρωσης. Ίσως και να έχει ολοκληρώσει το κύκλος της η κλασσική φωτογραφία.

Όμως, αυτές είναι ιδέες και διαπιστώσεις «γερόντων» θαρρώ, όπως εγώ. Οι νέοι δεν δείχνουν να νοιάζονται πολύ με το βάθος και την ουσία, απλά κοιτάζουν μέσα από την οθόνη του Smartphone που σπανίως θυμούνται να τη γυρίσουν και οριζόντια – landscape για τις φωτογραφίες τοπίου, η τις πανοραμικές λήψεις βίντεο.

Μπορεί να σωθεί κάτι από τη «πραγματική» φωτογραφία, αυτή που αρνείται να ενταχθεί στο imaging, δηλαδή στη κυριαρχία της εικόνας;

Πόσοι αγοράζουν σήμερα φωτογραφικές μηχανές σε σχέση με άλλες συσκευές καταγραφής εικόνας;

Γιατί αν έχουμε ολοκληρωτικά εισέλθει σε αυτή την καινούρια εποχή, οι φωτογράφοι που απόμειναν να επιμένουν στις παλιές, καλές, ηρωικές ημέρες του Α.Μ φιλμ, παίζει να είναι λιγότεροι και από τους 300 του Λεωνίδα, σε όλη τη γη! Και σύντομα, δεν θα απομείνει κανένας, ίσως.

Υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που αναζητούν,  εκτιμούν και υπηρετούν τη πραγματική φωτογραφία; Έχει νόημα αυτό σήμερα; Μπορεί ένας νέος να χρησιμοποιήσει το κινητό του τηλέφωνο σαν μια «παραδοσιακή» φωτογραφική μηχανή, όπως πχ μια zorki, Pentax, Leica, Minolta, Olympus, κλπ για να μπει σε αυτή τη λογική και αισθητική του φακού σταθερής γωνίας και εστίασης, του οπτικού σκοπεύτρου, της επιλεκτικής έκθεσης και εστίασης.

Ας απαντήσει όποιος θέλει. Ωστόσο νομίζω πως για να υπακούσεις σε κανόνες, να μπορείς να τους παραβείς, να χρησιμοποιήσεις τεχνικές και αισθητικούς δρόμους, πρέπει πρώτα να τα κατέχεις καλά.

Σήμερα κυριαρχεί η ευκολία, το βλέπουμε παντού.

Και αναρωτιέμαι εγώ τώρα τι απόγινε η φωτογραφία που έμαθα.

Αλλά ξεχνώ πως είμαι είδος προς εξαφάνιση!

Έχω και ιδεολογικά κολλήματα, και εμμονές.

Δεν μπορεί κανείς να με πείσει ότι φωτογραφία και imaging είναι το ίδιο. Για πολλά συνεχόμενα χρόνια οι φωτογράφοι προσπαθούσαν να πείσουν και να πειστούν οι ίδιοι πως το έργο τους είναι το ίδιο σημαντικό με αυτό των ζωγράφων. Σήμερα που η φωτογραφία έγινε ο δεκανέας στο λόχο του imaging έχει κανένα νόημα αυτό; Μεγάλο μέρος των εικόνων που χρησιμοποιούνται σήμερα παράγεται – δημιουργείται ξεκινώντας από φωτογραφίες,  και ολοκληρώνεται μετά από πολύωρες τεχνικές επεμβάσεις στη δομή του ψηφιακού αρχείου, που λίγο πριν υπήρξε αυθεντική και  πραγματική  φωτογραφία.

Την άμεση σχέση της φωτογραφίας με τη πραγματικότητα θα τη βλέπουμε ολοένα ποιο σπάνια στις εικόνες που κυκλοφορούν, που αλλοιώνουν την αντίληψη, την αισθητική, την εμπιστοσύνη μας στο μέσον. Δεν είμαι όμως σίγουρος αν είναι προς το καλύτερο, ή το χειρότερο αισθητικό επίπεδο για όλους μας.

Μπορεί ο φωτογράφος να επιζήσει με όσα απόμειναν από τα αποκαΐδια, τους σεισμούς, τις καταστροφές, το χάλι της οικονομίας, τις ΜΕΘ της απελπισίας, της βίας εναντίον παιδιών και γυναικών; Δεν είναι μέλος αυτής της κοινωνίας ο φωτογράφος;

Μπορεί να τα βάλει με τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα όταν αυτά μετατρέψανε τη φωτογραφία δρόμου σε αδίκημα;

Με τόση λογοκρισία που επιβάλλεται στις φωτογραφίες που δημοσιεύονται, απόμεινε δημιουργική και καλλιτεχνικής φωτογραφία στις «πολιτισμένες» χώρες;

Τελικά «δεν υπάρχει τίποτα ποιο βάρβαρο από το πολιτισμό»!

Υπάρχει η εύκολη φωτογραφία δίχως καλούς φωτογράφους, αλλά η απουσία της διαφορετικής ματιάς είναι ολοφάνερη. Ο καθένας τραβάει φωτογραφίες ότι του έρθει με το κινητό του, και κάνει τέχνη νομίζει! Και εμείς που κάτι μάθαμε μετά από 45 χρόνια φωτογραφικών αναζητήσεων, τραβάμε τα μαλλιά που μας απόμειναν βλέποντάς τες.

Δημοκρατικά αν το δούμε, όλοι έχουν δικαίωμα στην άποψη, αλλά δεν έχουν στην επιβολή της επί παντός νοήμονος ανθρώπου.

Από όσα διαβάζω έχουν έρθει οι ακόμη χειρότερες φωτογραφικές ημέρες εδώ και κάμποσα χρόνια σε αρκετές χώρες.

Ολοένα ποιο συχνά ακούμε στα ΜΜΕ πως «μιλάνε μόνες τους οι εικόνες»! Η ικανότητα «ομιλίας»  σημαίνει πως υπάρχει φωτογραφική γλώσσα, μόνο που δεν ακούγεται.

Προσέξτε, τι μας λένε οι παρουσιαστές:

-«Η εικόνα μιλάει από μόνη της»!

Η εικόνα, όχι η φωτογραφία!

Η σχέση όμως της εικόνας με τη πραγματικότητα, είναι όση του ονείρου με τη πραγματικότητα. Η εικόνα δεν είναι φωτογραφία εξ ορισμού, αλλά είναι ερμηνεία της πραγματικότητας  δια χειρός οδηγημένου από τον εγκέφαλο του δημιουργού.

Αλλά εδώ ξεχάσαμε και τη γλώσσα μας για διευκόλυνση του εμπορίου και του imaging.

Και πώς να μιλήσει, σε ποιον;  μια θολή φωτογραφία του εγκληματία, αφού δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια τεχνητά αποτυχημένη θολή λήψη;

Αν είχαμε εμείς, στην εποχή μου, ανάλογες λήψεις η μηχανή και ο φακός πηγαίνανε στο μάστορα για επισκευή και μέναμε δίχως πελάτη!

Ποτέ μου δεν άκουσα φωτογραφία να μιλάει από μόνη της, ακόμη χειρότερα εικόνα ομιλούσα, εκτός του κινηματογράφου.

Ωστόσο όμως αναλύω και μελετάω τις φωτογραφίες, όπως κάθε κείμενο.

Τι πραγματικά μπορεί όμως να μας πει μια στημένη, φτιασιδωμένη, πολλαπλά διορθωμένη φωτογραφία που δεν πείθει παρά τη φλυαρία της;

Όμως δεν φταίει η φωτιά, η ψηφιακή φωτογραφία στη δική μας περίπτωση, αλλά η χρήση της.

Ολίγη νεότερη φωτογραφική ιστορία για να μη ξεχνάμε.

Φωνάζαμε σχεδόν όλοι οι φωτογράφοι μέσα από τους συλλόγους από το 1975 μας πως δεν αντέχουμε άλλους δασμούς και φόρους, και περισσότερη νέα τεχνολογία, και κανόνια, και αναβαθμίσεις, έκτακτες εισφορές, δυο υποτιμήσεις του νομίσματος.

Έγιναν όμως σημαντικές αλλαγές όπως: η πλήρης είσοδος στην ΕΟΚ (1979), η αναγκαστική εξίσωση των δασμών στα φωτογραφικά, ξεκίνησαν τα ΤΕΙ και το σημαντικότερο για εμάς, αυτό της φωτογραφίας.

Αποκτήσαμε μια κρατική εκπαίδευση που άφησε απέξω τους παλιάς κοπής, αυτοδίδακτους φωτογράφους!  Το κράτος υποχρεώθηκε από τη σύμβαση πλήρους ένταξης στην Ε.Ε. να θέσει τις βάσεις για μια γενικότερη τεχνική εκπαίδευση. Η καλλιτεχνική φύση της φωτογραφίας απόμεινε ελεύθερη στο «σύννεφο» (WWW), και τελικά ξεσάλωσε από την υπερβολική ασυδοσία των επεμβάσεων στη δομή των αρχείων. Θα συμφωνήσω πως ήταν τεράστια η πρόκληση, όχι όμως για τους φωτογράφους, αλλά για τους image makers.

Η εναπομένουσα φωτογραφική «ευημερία» κράτησε μέχρι τα 3 Mpixels των dSLR ( τέλος του 1999).  Ήρθε και το ενιαίο νόμισμα, το Ευρώ (2002). Δώσαμε 345 παλιές δραχμές για ένα Ευρώ.

Σήμερα, 22/11/2021, με 0,60 του Ευρώ παίρνεις ένα κουλούρι που πριν έκανε 2 δραχμές, το πολύ (για να μη ξεχνιόμαστε)!

Ήρθε και η εποχή που το φιλμ πήδηξε στη χαράδρα, κάπου εκεί γύρω από το Ζάλογγο. Ήρθε και αυτή η «υπέροχη» ψηφιακή φωτογραφία και σωθήκαμε, υποτίθεται. Δέκα χρόνια κράτησε η μετάβαση και φτάσαμε στα απίστευτα Mpixels των Smartphone και των drone.

Η φωτογραφική αγορά όμως ήταν καταδικασμένη το 2000  από τη τεχνολογική και οικονομική αλλαγή. Θυμάμαι πως το 2002, χτύπησε τελευταία φορά το τηλέφωνο, αλλά ήταν μόνο για μια προσφορά!

Φάνηκε προς στιγμή με τη πτώση του κόστους ψηφιακής φωτογράφισης πως θα αυξηθούν οι αναθέσεις και οι φωτογραφικές εργασίες. Ναι, καλά…

Η νέα ψηφιακή εποχή.

Ο καθένας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ένα καλό και οικονομικό φωτογράφο για να προβάλλει τώρα τη παραγωγή του με μικρότερο κόστος, η να φωτογραφίσει μόνος του. Οι τιμές στις φωτοθήκες και στα αρχεία των φωτογράφων εξανεμίστηκαν.

Το λογικό ζητούμενο για την εφαρμοσμένη φωτογραφία είναι το χαμηλότερο δυνατό κόστος παραγωγής και προβολής των κάθε λογής προϊόντων (κατάλογοι, διαφήμιση, εκδόσεις κλπ). Και φυσικά οι φωτογράφοι ως μέλη της καταναλωτικής μας κοινωνίας συμμετέχουν στη μοιρασιά της πίτας, για να ζήσουν, ίσως και για να βγουν στη σύνταξη, πριν τα κλείσουν μεταφορικά και κυριολεκτικά.

Αλλά και οι φωτορεπόρτερ που έχουν αναλάβει ως αποστολή και λειτούργημα τη φωτογραφική καταγραφή και μαρτυρία των όσων συμβαίνουν, και αυτοί ασκώντας με κίνδυνο της ζωής τους την εφαρμοσμένη φωτογραφία εξαρτώνται άμεσα από τις διαθέσεις των ΜΜΕ και την ευρωστία τους.  

Όλα αυτά, αν τα κάνουμε μια καλή σούμα, οδηγούν στο τέλος της φωτογραφίας όπως τη μάθαμε, την αγαπήσαμε, την ασκήσαμε, την υπηρετήσαμε, και δεν θα τη ζήσουμε ξανά.

Το ποτάμι, αν προσέξετε, κυλάει συνεχώς προς τα χαμηλά, και πίσω δεν γυρνάει.

Κάποτε, είχα διαβάσει, πως όλα τα επαγγέλματα κάθε 150 χρόνια , το πολύ, αλλάζουν, προσαρμόζονται, ή πεθαίνουν.

Επίσης είχα διαβάσει πως αν μια επιχείρηση δεν αναπτύσσεται με ρυθμό 15%~20% κάθε χρόνο, σύντομα θα πέσει έξω. Φυσικά και πάλι αυτό έπαψε να ισχύει μετά το κραχ των Αμερικανικών τραπεζών και των ακινήτων. Η απληστία στο μεγαλείο της έφερε το χάος στις αγορές! Ρίξανε δυο τέρατα στους δίδυμους πύργους, χάνεται κόσμος δίχως κήρυξη πολέμου, έγιναν τα παγκόσμια συνέδρια για το τραγικό μέλλον του πλανήτη μας, εκδηλώθηκε ο κύριος «κοξάκης», ο έμπολα, οι τρελές αγελάδες. Πέρυσι ο «κόβιντ», έφερε τα κλεισίματα της αγοράς.

Η εφιαλτική πρόβλεψη των επιστημόνων από το 2006  ήταν ξεκάθαρη:

- 80% λιγότερος πληθυσμός, η 80% λιγότερη κατανάλωση γιατί το διαστημόπλοιο γη ξεμένει από καύσιμα! Αυτά τα είπε ο Erick Pianka τότε.

Και η ιστορία επαναλαμβάνεται. Ξανά απελπισμένοι μετανάστες τρέχουν να σωθούν. Έρχονται στην άτεγκτη αλλά πλούσια Ευρωπαϊκή Ένωση, για να ζήσουν το καταναλωτικό όνειρο. Μήπως είναι οι εξαθλιωμένοι σταυροφόροι που επιστρέφουν;

Πρέπει να δια πλεύσουν

το δικό μας Αιγαίο που είναι η ποιο σκληρή θάλασσα κατά τους ναυτικούς. Αυτό το πέλαγος δεν διασχίζεται με μπαλωμένα σωσίβια!

Να και η κρίση στα καύσιμα, ένταση στις διεθνείς σχέσεις, απειλές, βία. Πολιτείες και εκκλησίες κλονίζονται. Η κλιματική αλλαγή και ο υπέρ πληθυσμός που από το 2006 είχαν επισημανθεί ως επαπειλούμενες συμφορές, είναι τώρα εδώ.

Τέλος ενός ακόμη χρόνου!

Σταματήστε να δείχνετε τους φτιασιδωμένους υπέρ-ώριμους ως teenager.  Φτάνουν πια τα ψέματα και τα στημένα πλάνα της δήθεν νεότητας και της ψηφιακής ομορφιάς. Λιγότερο ή καθόλου ψηφιακό ρετουσάρισμα. Τραβήξτε σωστές φωτογραφίες εξ αρχής. Ο κόσμος μας δεν είναι ιδανικός, όμορφος, όπως τον προβάλλουν η διαφήμιση και τα ΜΜΕ.

Είναι όμως πραγματικός κόσμος (=κόσμημα), φυσικός, έχει εκπλήξεις, κι αν δεν το προσέξουμε; Θα τον χάσουμε για πάντα.

Ευχές δεν έχω λοιπόν.

Αν η φωτογραφία δεν πείθει για αυτό που δείχνει, δεν είναι καλή.

Αν ο πελάτης αναρωτιέται για αυτό που βλέπει στη διαφήμιση, ή στο κατάλογο, τότε η φωτογραφία δεν είναι καλή.

Αν το μοντέλο 75 ετών δείχνει στη φωτογραφία ετών 25, κάτι δεν πάει καλά. Ο πιανίστας ερμηνεύει το κομμάτι.

Αν το διαθέσιμο «προϊόν» είναι κατώτερο της φωτογραφίας, τότε ο παραγωγός καλά θα κάνει να το βελτιώσει. Το ποιο μεγάλο μυστικό στην εργασία, είναι να ξέρεις πότε να πεις:

- όχι , δεν θα το κάνω αυτό.

Μη φοβάστε. Η δράση δημιουργεί την υγιή αντίδραση που ίσως σώσει κάτι.

Τα βράδια βλέπω φωτογραφίες, δικές μου και άλλων συναδέλφων, και οι μνήμες επανέρχονται «τις μακριές, κρύες νύχτες του χειμώνα».

Μέσα από τη «τέχνη και τη τεχνική της φωτογραφίας» έμαθα να βλέπω, απόκτησα γνώση και σοφία, (ναι σοφία σε σχέση με τον έφηβο φωτογράφο του 1967), έζησα καλά.  Ίσως όμως και να μη γράψω έτσι ποτέ ξανά, καθότι «τέλος χρόνου» και δικής μου εποχής.

Εύχομαι από ψυχής να ζήσετε όλοι καλά, να έχετε αγάπη, υπομονή ειρήνη και υγεία.

Καλή χρονιά και πάλι.

 

Γιάννης Γλυνός